Prof. Dr. Ayşe Uyduranoğlu
Bakü’de düzenlenen İklim Zirvesi’nin (resmi adıyla 29. Taraflar Konferansı, yani COP29) ilk gününde, gönüllü karbon piyasalarının geleceği için önemli bir karar alındı: Gönüllü karbon piyasalarında uygulanan metodolojilerin standartlaştırılması üzerinde anlaşmaya varıldı. Bu karar, Birleşmiş Milletler (BM) destekli gönüllü karbon piyasalarının oluşması için oldukça önemli bir adım. Bu sayede ülkeler ve şirketler, sera gazı emisyonlarını azaltmada daha fazla ve etkin işbirliği yapabilecek; emisyonların daha düşük maliyetlerle azaltılması mümkün olabilecek. Ayrıca Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine de katkıda bulunan projeler geliştirilebilecek.
Daha güvenilir gönüllü karbon piyasalarına doğru
Karbon piyasaları, zorunlu ve gönüllü piyasalar olmak üzere iki ayrılıyor. Sera gazı azaltım sorumluluğu olan ülke ve şirketlere yönelik olan zorunlu piyasalar; ilgili uluslararası, bölgesel veya yerel mekanizmalar tarafından regüle ediliyor. Gönüllü piyasalar ise - adından da anlaşılacağı üzere - gönüllülük esası ile işliyor. Azaltım yükümlülüğü olmayan şirket veya kurumlar, emisyonlarını azaltmak için bu piyasalardan karbon kredisi satın alıyorlar.
Ancak bu piyasaların herhangi bir otorite tarafından regüle edilmemesi, sistemi manipülasyona açık bırakan önemli bir sorun olarak öne çıkıyor. Gönüllü piyasalar, ayrıca şirketlere kolaylık sağladığı gerekçesiyle de eleştiriliyor. Kendi sebep olduğu emisyonları azaltmayan birçok şirketin karbon kredileri satın alarak emisyonlarını dengelemeyi tercih etmesi tepki çekiyor.
Öte yandan yapılan araştırmalar, gönüllü karbon piyasalarından faydalanan şirketlerin çevre regülasyonlarını desteklemeye daha yatkın olduğunu da gösteriyor. Örneğin Türkiye’de yapılan bir araştırmaya göre karbon ayak izini hesaplayan şirketler, emisyon ticaret sistemine de destek veriyorlar.
Bu nedenle, gönüllü karbon piyasalarının eksiklerinin, BM öncülüğünde giderilmesi oldukça önemli. Böylelikle bu piyasalarda üretilen karbon kredilerinin güvenilirliği, saydamlığı ve itibarı artırılabilir; emisyon azaltımına bu piyasalardan da önemli katkı sağlanabilir. 26.12.2024